In het Limburgse Zonhoven en Houthalen-Helchteren liggen er enkele mooie natuurgebieden die samen meer dan 1.700 hectare innemen en daarmee het grootste heidegebied van Midden-Limburg mag genoemd worden. Omdat september al een stuk gevorderd was moest ik snel zijn om de laatste stukken nog in bloei te kunnen zien. Hier en daar lukte dat nog net. Een fotoverslag van een wandeling van 21 km door De Teut, Tenhaagdoornheide, Kelchterhoef en Molenheide.

Natuurreservaat Tenhaagdoornheide

Ik parkeer mijn wagen rond 8 uur ‘s ochtends op een ruime maar zeer rustige parking aan de Donderslagseweg in Zonhoven. Het is grijs en somber maar de weersvooruitzichten zijn hoopvol. Rond de middag zou de zon volop moeten doorbreken.
Ik bevind me hier vlak bij de Teutheuvel die deel uitmaakt van het natuurreservaat De Teut aan mijn oostzijde, maar dat hou ik allemaal voor het laatst. Mijn route gaat met de klok mee, eerst noordwaarts richting het natuurreservaat Tenhaagdoornheide.
De parking ligt pal aan een grote hondenlosloopzone waar ook de wandelpaden starten en eindigen. Een grote zwarte hond die duidelijk niet opgezet is met mijn aanwezigheid komt me meteen luid blaffend en met de nekharen overeind tegemoet gesprint. Van enig baasje geen spoor te bekennen. Het hekwerk is amper 1 meter hoog en even vrees ik dat het beest los over de draad gaat springen om zich vervolgens in mijn kuiten vast te bijten. Zover kwam het gelukkig niet… maar het was toch even schrikken zo vroeg in de ochtend.

Ik volg het pad links richting de Teutseweg en kom al snel tot de vaststelling dat de eerste 1,5 kilometer door een woonwijk en over asfaltwegen verlopen, de eerste 500 meter langs de Teutseweg en door een woonwijk van Zonhoven. Op het kruispunt met de Waardstraat sla ik rechtsaf en volg ik de brug over de drukke E314. Nog eens 100 meter verder sla ik nog eens rechtsaf een smalle asfaltweg in (‘t Genaderen). Pas een paar honderd meter verder op deze weg begint het eigenlijke onverharde wandelpad en ga ik de rust tegemoet. Een vlonderpad heet me welkom en helpt me met het oversteken van een zompig terrein het natuurgebied Tenhaagdoornheide binnen.

Vijvergebied ‘De Wijers’

Na 3 kilometer stappen begint het geluid van verkeer steeds toe te nemen. Een korte blik op mijn GPS leert me dat ik de Weg naar Zwartberg nader. Het pad loopt tot rakelings naast de grote baan maar draait dan gelukkig weer weg naar rechts terug de bossen in. Het heeft nog veel geregend de laatste dagen dus de paden liggen er overal zeer modderig bij. Rechts naast het pad zie ik verscholen tussen de vegetatie een klein vijvertje liggen. Dit ganse natuurgebied (ook ‘wetlands’ genoemd) ligt vol met dergelijke vijvers, meer dan 1.000 zelfs. Zij zouden ergens in de 13e eeuw ontstaan zijn door veen- en ijzerwinning en zijn nu een waardevolle habitat geworden voor zeldzame planten- en diersoorten. De term ‘wijer‘ werd gegeven aan een vijver waarin vis werd gekweekt onder invloed van de abdijen uit die tijd.
Momenteel wordt de naam ‘De Wijers’ gegeven aan een vereniging die zich inzet voor de natuur, cultuur en natuurgerichte recreatie. De laatste jaren zijn op sommige locaties enkele buitenverblijven afgebroken en heringericht als bos- of natuurgebied. 

Iets verder kom ik weer op een vlonderpad terecht door een mooi stukje kleurrijke en moerassige grond.

Na een dikke vijf kilometer stappen maakt het landschap plaats voor meer open (heide)velden, maar het is duidelijk dat de heide in dit deel van het gebied al grotendeels uitgebloeid is. Maar dat maakt het landschap er niet minder interessant op. De zon probeert intussen steeds harder om zich een weg te banen door het grijze wolkendek.

Donderslagse Heide

Aan mijn linkerzijde zie ik in de verte stukken van de Limburgse Golf & Country Club liggen. Het pad kronkelt intussen verder de Donderslagse Heide in. Ik kan me in de verste verte niet voorstellen dat hier op dit idyllisch stukje natuur in 1648 een bloedige veldslag plaatsvond, de Slag van Sint-Nicolaasdag, waar 381 doden zouden zijn gevallen.

Nu wordt een deel van het grondgebied ten noorden van de trail ook nog gebruikt voor militaire activiteiten.
Grote delen van het natuurgebied worden begraasd door kuddes schapen wat dan weer kiemplekjes oplevert voor nieuwe planten.

Ondanks de rust die de regio hier overal uitstraalt hoor je op bijna op het ganse traject het geruis van het drukke verkeer op de E314 die het ganse natuurgebied in twee snijdt. Langs beide zijden van de snelweg moet hekwerk er voor zorgen dat ondermeer reeën en wolven zich geen vreselijke dood tegemoet lopen.
Een ecoduct laat toe dat dieren toch veilig van de ene naar de andere kant kunnen migreren.

Kasteel Engelhof en Hengelhoef

Na ongeveer 9 kilometer stappen steek ik de Donderslagweg over en kom dan op de Hengelhoefdreef terecht. Dat is een fietspad dat richting het kasteel Engelhof en het domein Hengelhoef leidt. Een ouder fietserskoppel dat mij eerder voorbij was gereden stopt voor twee schattige reetjes die opeens voor hun wielen opduiken. Heerlijk om te zien. De verraste dieren schieten links de velden in en spurten weg in de richting van de bossen.

Iets verderop passeer ik het rustieke kasteel Engelhof, gelegen op het domein Hengelhoef dat een geschiedenis heeft die terug gaat tot 1141 toen het geschonken werd aan de Abdij van Floreffe. In 1798 kwam het in particulier bezit en volgden een reeks verbouwingen en uitbreidingen. Begin 20ste eeuw werd het kasteel na een brand heropgebouwd door baron Beeckman de Vieusart. In 1962 werd het vervolgens eigendom van vzw Gezondheidszorg en sinds 2021 is het gebouw in gebruik als vergader- en congrescentrum.

Het zonnetje is volop van de partij en prachtige herfstkleuren vallen me op. Spijtig genoeg is het buitenterras gesloten en dus zet ik mijn weg maar verder richting het bezoekerscentrum Hengelhoef, waar ik ondermeer een replica van een ‘plaggenhut’ bekijk, een heel primitieve hut die vroeger bewoond werd door arme boeren, veenarbeiders en werklozen. De levensomstandigheden in dergelijke hutten waren bijzonder armzalig en ongezond.

Ik ben ongeveer in de helft van de wandeling als ik terug in de buurt van de E314 kom en een minder interessant verhard stuk route zich aandient. Ik volg eerst de Hengelhoefdreef die onder de autosnelweg door gaat. Vlak na de onderbrugging sla ik aan mijn rechterzijde een fietspad in. De route volgt dit fietspad over een afstand van ongeveer twee kilometer, eerst langs een industriegebied, vervolgens onder de rotonde van de N726 door. Dan een klein stukje parallel met de N726 en dan eindelijk langs een klein tunneltje eronderdoor langs waar ik weer in de natuur terecht kom en een stukje van de GR 564 (Loonse Route) ga volgen die in totaal 164 km lang is.
Het doet deugd, want die twee kilometer over beton en asfalt heeft mijn motivatie wat doen kelderen.

Natuurreservaat Molenheide

Na 14 kilometer stappen zit ik blijkbaar aan de rand van het natuurreservaat Molenheide waar ik even van het uitzicht geniet vanop een grote houten vlonder. Voor mij zie ik een landschap met vennetjes, heidevelden en bos. Er loopt een wandelpad doorheen maar het ziet er momenteel allemaal erg nat en modderig uit.
Ik blijf voorlopig de GR 564 volgen door heidelandschap, wit zand en mooie waterpartijen.

Niet veel later passeer ik camping Holsteenbron, die heel mooi in het groen gelegen is. Mijn oog valt op een gezellig buitenterras en ik heb zin in een frisse pint en een rustmomentje. Het personeel komt mij enorm spontaan en vriendelijk over en er is een ruime keuze aan lokale biertjes.

De Holsteen, getuige uit de prehistorie

Op amper 10 minuten stappen van de camping ligt een aantal interessante rotsblokken uit prehistorische tijden. De vorming van deze blokken begon al zo’n 16 tot 20 miljoen jaar geleden toen dit gebied nog regelmatig overspoeld werd door een oude zee (Diestiaanzee) die laag per laag afgezet zeezand achterliet. De opmerkelijke gaten in de stenen zijn gevormd door dierlijke activiteit of wortels in het zand vlak voor het versteningsproces begon. Wind en water zorgden in de daaropvolgende eeuwen voor de rest van de afwerking waarna ze volledig verborgen werden onder het zand.
In 1862 werden ze ontdekt en in 1922 verder onderzocht door een zekere professor Hamal-Nadrin van de Luikse universiteit. Op één bewuste steen vond hij 51 groeven en een polijstvlak terug. Deze groeven ontstonden doordat jagers uit het neolithicum de rots gebruikten om hun werktuigen, messen en pijlen te slijpen en te polijsten.
In 2006 werden meer stenen uitgegraven en werd de plek toegankelijk gemaakt voor bezoekers. Opmerkelijk is dat slechts één van de rotsen daadwerkelijk als polijststeen gebruikt werd. Op de andere stenen zijn geen sporen teruggevonden.

Op een steenworp van de Holsteen ligt de Holsteenhoeve, een gezellige brasserie waar je terecht kunt voor een lekker hapje en/of drankje.

Vlaams natuurreservaat De Teut

En de wandeling is nog niet gedaan… Ik laat de Holsteen voor wat hij is. Nu komt het natuurreservaat De Teut aan de beurt, als laatste in de rij.
Ik stap doorheen een tunneltje onder wat vroeger een kolenspoor was en nu omgevormd is tot een fiets- en wandelpad en merk dat de trail tussen twee plassen doorloopt. Aan mijn rechterzijde kijk ik op het prachtige ‘Ven aan de Teut‘ en blijf er even staan om te genieten van de frisse wind en het landschap.

De Teut is het vierde natuurgebied waar ik doorheen stap (of ben ik de tel kwijt?). Ze maken allemaal deel uit van het grootste heidegebied van Midden-Limburg.
Het woord ‘teut’ is een dialect en heeft hier betrekking op een stuk landschap dat boven de rest uitsteekt. Ik heb het dan natuurlijk over de bekende Teutheuvel.
Ook hier wordt het landschap overal gekenmerkt door de aanwezigheid van grote heidevelden, dennenbossen en vennen of vijvers (die destijds gebruikt werden voor de viskweek). Nu vormen ze allemaal een natuurlijke biotoop voor diverse broedvogels, amfibieën en insekten.

Nuttige links

Teut-Ten Haagdoorn (Agentschap Natuur & Bos)
De Wijers (Agentschap Natuur & Bos)
Domein Kelchterhoef
Camping Holsteenbron

Routedetails en GPX track